سفره نان پارچه ای یک متری قلمکار

سفره نان پارچه ای
نسل جدید، سفره نان را به خاطر نمی‌آورد. اما بزرگترها در خاطرات کودکی شان وسیله‌ای قرمزرنگ را به یاد دارند که نامش «دیگ نونی» بود؛ مادربزرگ می‌گفت: «نون باید توی سفره پیچیده بشه، وگرنه خوردن نداره که» و برای همین داخل آن «دیگ نونی قرمز رنگ» یک پارچه نخی می‌گذاشت تا مدت زمان طولانی‌تری نان تازه داشته باشیم.حالا دیگر خبری از آن ظرف‌های نان نیست؛ اما بهتر است با شیوه‌ای دیگر همین کار را بکنیم و نان را داخل سفره‌ های قلمکار بپیچیم.

یکی از ویژگی‌های مهم این سفره‌های سنتی، جنس طبیعی آنهاست که بدون استفاده از الیاف مصنوعی بافته می‌شوند. این سفره‌ها علاوه بر جنس طبیعی‌شان، تنوع رنگ و طرح  بالایی دارد و سالم‌اند.

از قدیم الایام خانواده های ما وقتی نان می خریدند، برای نگهداری و حمل آن ازسفره‌های پارچه‌ای استفاده می‌کردند و نانی که در سفره قرار می‌گرفت، همان‌گونه که از تنور بیرون می‌آمد داغ و تازه بود.

اما سال هاست  که کیسه‌های پلاستیکی به منظور حمل نان در محل نانوایی‌ها به مشتریان پیشنهاد می‌شود و این عادت به غلط در میان مردمان کشورمان جا افتاده و فرهنگ شده که نان را با کیسه‌های پلاستیکی از محل نانوایی حمل و جا به جا کنند و زمانی که نان به سفره پلاستیکی می‌آید و در سفره های نایلونی نگهداری میشود دیگر عطر و طعم اولیه خود را از دست داده و به اصطلاح حالت لاستیکی و عطر و طعم ناخوشایند به خود گرفته است.

در نانوایی‌های امروزی دیگر کمتر کسی را می‌بینیم که هنگام خرید نان، کیسه یا سفره‌ای پارچه‌ای با خود  به همراه داشته باشد و اکثر مردم نان داغ را بلافاصله در کیسه‌های پلاستیکی می‌گذارند و متأسفانه برخی افراد برای نگهداری طولانی مدت نان نیز از این کیسه‌ها استفاده می‌کنند غافل از اینکه همین کیسه‌های پلاستیکی در دراز مدت چه ضررها و صدماتی برای سلامت بدن در پی دارد.
علاوه بر اینکه کیسه‌های پلاستیکی آسیب‌هایی جبران ناپذیر به چرخه محیط زیست وارد می‌کنند، استفاده نامناسب از آن‌ها می‌تواند برای سلامت انسان هم بسیار خطرناک باشد.
 
وقتی نان داغ در کیسه‌های  پلاستیکی قرار می‌گیرد، فضای مرطوب داخل کیسه زمینه را برای ایجاد و رشد کپک‌ها و قارچ‌ها فراهم می‌کند، چه بسا اینکه ممکن است در بافت نان نفوذ کرده و  قابل دید هم نباشد.
در واقع با ایجاد رطوبت، مواد شیمیایی داخل کیسه وارد بافت نان شده و در نتیجه با مصرف آن مواد شیمیایی خطرناک به بدن انسان وارد می‌شود که متأسفانه به مرور می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌های خطرناک باشد.

وقتی کیفیت نان پایین باشد این برکت الهی به ضایعات و دورریز تبدیل خواهد شد، و این دغدغه‌ای  مهم برای همه ما است، نشر و اشاعه فرهنگ کیسه‌های پارچه‌ای برای حمل نان تا حدی می‌تواند به ثبات کیفیت نان و کاهش بیات شدن و ضایعات کمک کند و برای حفظ عطر و طعم واقعی نان مؤثر باشد.
 
خوشبختانه اخیرا در برخی از مناطق کشور فروش کیسه‌های پلاستیکی در نانوایی‌ها ممنوع شده  و برخی از نانوایی ها بطور داوطلب کیسه های پارچه ای را به مشتریان خرید نان پیشنهاد می دهند و از طرفی مسئولین محترم نیز دست به کار شده‌اند تا طرح جایگزینی کیسه های پارچه‌ای را در نانوایی‌ها به راه بیندازند تا فرهنگ سازی گردد. امید است که این طرح مسکوت نمانده و در سراسر کشور عملیاتی شود .

چاپ قلمکار هنری است که ایرانیان از زمان ساسانیان تا به امروز آن را با مهارتی مثال‌زدنی پرورش داده‌اند و به نسل حاضر منتقل کرده‌اند. این هنر شیوه‌ای کهن از چاپ طرح‌هایی حیرت‌انگیز بر روی پارچه است. در دوره‌های مختلف تاریخی استفاده از چاپ قلمکار در میان مردم ما رواج بسیاری داشت. پارچه‌هایی با نقش و رنگ‌هایی که استادکاران ایرانی با چوب گلابی و زالزالک و به کمک رنگ‌های طبیعی، آن‌ها را نقاشی می‌کردند. سفره‌های قلمکار امروزی معمولا نقش‌هایی اسلیمی دارند و از پنبه ساخته می‌شوند. رنگ این سفره‌ها به وسیله رنگرزی با پوست انار تثبیت می‌شود.

مراحل تولید :
ابتدا مهر را به رنگ آغشته می کنند و بعد آن را بر روی پارچه در محل مورد نظر قرار می دهند و سپس با یک ضربه محکم دست نقش مهر بر روی پارچه چاپ بر روی هر کدام از قلمکاری ها طی چندین مرحله کار می شود.
در مرحله اول نقش اصلی با رنگ مشکی شکل می گیرد و بعد از آن بسته به تعداد رنگ کار شده و تعداد حاشیه ها دور پارچه مجددا بر روی آن کار می شود .

کیفیت سفره قلمکار :
تفاوت سفره های قلمکاری در دو چیز است:پارچه و تعداد حاشیه . در نمونه های معمولی از پارچه کتان ناخالص استفاده می شود و اندازه ها نیز از اندازه استاندارد کمی کوچکتر است ولی در نمونه های با کیفیت از پارچه کتان خالص  استفاده شده و اندازه نیز دقیقا طبق استاندارد هستند. همچنین در نمونه های ارزان تعداد حاشیه های دور پارچه کم است حال آنکه در نمونه های با کیفیت و پرکار تعداد حاشیه های دور پارچه به سه تا چهار حاشیه می رسد که مستلزم زحمت دو برابر برای سازنده است.